Heeft mijn paard last van Headshaking?

Je stapt af en voorziet je paard van een extra wolk vliegenspray, want het zullen die vervelende knutjes en vliegen wel zijn waar je paard last van heeft, maar het hoofdschudden stop niet. Dan controleer je het hoofdstel en zorgt ervoor dat het op de juiste plek zit, en niet te strak – alles ziet er goed uit. De volgende dag probeer je een ander bit. Misschien heeft je paard wel last van het nieuwe bit wat je laatst hebt gekocht. Maar de rit is hetzelfde – al dan niet slechter- dan de rit van gisteren! Het constante hoofdschudden maakt het onmogelijk om je paard goed te trainen. Weken gaan voorbij. Sommige dagen gaat het rijden beter dan andere dagen, maar je vraag je af wat er toch aan de hand is met je paard, en hoe ga ik hiermee ooit de wedstrijdring kunnen betreden?

Dit is een paard dat last heeft van het headshaking syndroom. Maar wat is het headshaking syndroom, en wat zorgt ervoor dat je paard constant het hoofd in de lucht blijft gooien? Wat kun je doen om dit te laten ophouden? Lees verder voor uitleg en tips!

Wat is headshaking syndroom bij paarden?

Paarden die met hun hoofd schudden hebben niet altijd een (medisch) probleem. Paarden schudden regelmatig met het hoofd, als ze in de paddock of wei staan, of in de stal wanneer vliegen en andere insecten rondom het hoofd irriteren. Dus wat is het probleem? Headshaking syndroom is iets anders dan een paard dat simpelweg met het hoofd schud. Hoofdschudden neemt een hele andere betekenis aan wanneer het gedrag regelmatig (of zelfs constant) wordt getoond wanneer het paard wordt gereden, en dit gedrag is niet normaal. Hoofdschudden in het geval van headshaking syndroom is wanneer het paard de neus in de lucht gooit (een verticale beweging maakt).

Soms schudt het paard het hoofd ook nog heen en weer. Deze uiting van het hoofdschudden gaat ook gepaard met het schuren van de neus en briesen. Dit gedrag is niet alleen vervelend en oncontroleerbaar, het kan het paard ook serieus hinderen bij het beoefenen van verschillende disciplines van sport. Bij sommige paarden is het zelfs zo ernstig dat het hoofdschudden gevaarlijk kan worden omdat het schudden obsessief kan worden en met veel geweld gepaard kan gaan. Het kan bij deze paarden lijken alsof een beestje in hun neus is gevlogen.

Wat veroorzaakt het headshaking syndroom?

Hoewel het headshaking syndroom al tientallen jaren wordt opgemerkt is een exacte oorzaak hiervoor nog nooit aangewezen. Echter zijn er wel een aantal factoren bekend die ervoor kunnen zorgen dat paarden beginnen met hoofdschudden. Tot voor kort werden paarden met headshaking syndroom opgegeven. Er leek geen oplossing te zijn om het gedrag te stoppen, waardoor trainen van het paard onmogelijk lijkt te worden. Voor lange tijd veronderstelde men dat headshaking een rijtechnisch probleem was of dat het werd veroorzaakt door de ruiter, en niet zozeer een medisch probleem.

Sommige mensen geloofden dat headshaking werd veroorzaakt door slecht passend tuig, of door een ruiter die teveel druk op de teugels neemt of in de mond van het paard trekt. En anderen geloofden weer dat het een gedragsprobleem was dat in de training werd veroorzaakt. Dat wanneer het paard het hoofd schudde de ruiter zou afstappen.

Toen dierenartsen zich begonnen te realiseren dat het een medisch probleem was, een van de eerste theorieën dat het veroorzaakt zou worden door allergieën or irritaties door pollen of stof dat door de neus werd geïnhaleerd. Dit zou de luchtwegen irriteren, en daardoor zou het paard met het hoofd gaan schudden. Behandelingen bestonden onder andere uit het afdekken van de neus van het paard met een pantykousje of neusnetje om op die manier de irriterende stoffen uit de lucht te filteren. Sommige paarden hadden hier daadwerkelijk baat bij. Hoewel dit voor thuis in de training een prima oplossing was, wordt dit op wedstrijd niet altijd gewaardeerd.

Een andere theorie die is getest is dat het kietelen of een ander vreemd gevoel in de binnenkant van de neusvleugels zou resulteren in het hoofdschudden. Het tintelen zou worden veroorzaakt door ingeademde stofdeeltjes, een allergie of een andere (onbekende) factor waardoor het vreemde gevoel werd veroorzaakt, en het paard daarom met het hoofd zou schudden. Om dit te testen werd de gezichtszenuw verdoofd (net als wanneer een dierenarts een kreupelheidsonderzoek uitvoert en het been uit verdooft). Door deze zenuw te blokkeren is het gevoel in beide neusgaten tijdelijk weg.

De paarden werden vervolgens in de buitenrijbaan getraind. Als het schudden dan sterk zou verminderen of helemaal weg zou zijn zou het paard in aanmerking komen voor infraorbitale neurectomie. Dit houdt in dat deze zenuw wordt doorgesneden, waardoor het paard het gevoel in de neus weggenomen wordt. Voor sommige paarden bleek dit een succesvolle oplossing voor het hoofdschudden. Andere paarden hadden hier geen baat bij, en bleven last houden van het hoofdschudden. Tegenwoordig wordt deze ingreep steeds minder gebruikt, omdat er andere behandelingen hebben bewezen meer succesvol te zijn. Ook bestaat de kans dat de neuszenuw zich weer herstelt, waardoor het effect van de operatie (deels) ongedaan gemaakt wordt.

Headshaking door overgevoeligheid voor licht?

Echter, het sterkste vermoeden is dat headshaking syndroom wordt veroorzaakt door een overgevoeligheid voor licht. Het felle licht zorgt ervoor dat de gezichtszenuwen overprikkeld worden, wat het schudden van het hoofd triggert. Dit kan ook verklaren waarom paarden met headshaking syndroom ook op heldere winterse dagen dit gedrag kunnen vertonen, paarden in een binnenrijbaan minder last kunnen hebben, en juist meer wanneer ze in een buitenbaan met licht zand of in het bos waar de zonnestralen door de blaadjes schijnt (en een stroboscoopeffect optreedt wat zorgt voor overprikkeling van de zenuwen in het gezicht).

Wat moet je doen bij symptomen van headshaking?

Als je een paard hebt dat symptomen van het headshaking syndrome laat zien, en het paard blijft schudden ondanks grondige controle van het tuig en vliegenwerende middelen is het belangrijk dat je contact opneemt met je dierenarts. Die kijkt het paard grondig na, en bestudeert het gedrag tijdens het rijden. Vragen waar je je op kunt voorbereiden zijn onder andere de volgende: Wanneer schud het paard het meeste – binnen of buiten? Is het hoofdschudden erger of minder erg op dagen dat het bewolkt is, of in een binnen rijbaan? Wanneer is het hoofdschudden begonnen? Als het hoofdschudden chronisch is, werd het dan minder in de winterperiode (m.a.w. lijkt het een seizoen gerelateerd probleem te zijn)?

Afhankelijk van de antwoorden op deze en andere vragen die je de dierenarts geeft, kan de dierenarts een plan opstellen om de oorzaak van het hoofdschudden te achterhalen. Oorzaken voor hoofdschudden kunnen namelijk ook zijn: oormijt, oogproblemen, schimmelinfectie in de keelholte, middenoorinfecties, neus en/of tandproblemen of een aandoening dat fotisch hoofdschudden wordt genoemd (veroorzaakt door licht).

Je dierenarts zal deze oorzaken doorlopen om te onderzoeken wat de mogelijk oorzaak kan zijn van het hoofdschudden van je paard. Verschillende onderzoeken, zoals een röntgenfoto van het hoofd, een endoscopie van de luchtwegen, oogonderzoek of een oraal onderzoek kunnen nodig zijn om een goede oorzaak te kunnen stellen. Helaas biedt het vaststellen van de oorzaak niet de garantie dat het hoofdschudden kan worden gestopt.

Veel dierenartsen geloven dat paarden met seizoensgebonden hoofdschudden, of bij de paarden waar het hoofdschudden verergert in de felle zon dit doen om dezelfde reden waarom mensen niezen wanneer ze in fel licht kijken (dit wordt het fotische niesreflex genoemd). Deze paarden worden fotische hoofdschudders genoemd, wat dus inhoudt dat het schudden wordt veroorzaakt door fel (zon)licht.

Wat kun je doen bij een fotische hoofdschudder?

Als je een paard hebt dat overgevoelig reageert op zonlicht kun je het voor een deel oplossen door het paard in de schemering of ‘s nachts te rijden, of in een binnenrijbaan waar het licht minder fel is. Helaas kun je niet voor altijd in het donker blijven rijden, zeker als je in de zomer op wedstrijd wilt, of wilt genieten van een buitenrit. Voor deze paarden bestaat een behandeling die voor verbetering zou kunnen zorgen. Op een conventie voor dierenartsen werd in 1997 Amerika een behandeling voorgesteld door John Madigan, verbonden aan de Universiteit van California. John Madigan heeft uitvoerig onderzoek gedaan naar paarden die fotisch hoofdschudden.

Het medicijn Cyproheptadine (een histamine en serotonine blocker) werd aan een groep van 25 paarden toegediend die allen last hadden van het head shaking syndroom. Bij 76% van de paarden die dit middel toegediend hadden gekregen lieten een duidelijke verbetering zien. Hoe dit middel precies werkt bij een headshaker is niet helemaal duidelijk, maar vermoed wordt dat het medicijn het vervelende tintelende gevoel in de neus helpt verminderen, waardoor het hoofdschudden minder wordt.

Als dit middel werkt bij een paard met head shaking syndroom is de duur van de behandeling variabel. Sommige paarden hebben al baat bij toediening tijdens het zomerseizoen, andere paarden hebben een levenslange behandeling nodig. Daarbij kan het nodig zijn om paarden die gevoelig zijn voor zonlicht te blijven beschermen tegen het licht. Hoe dan ook, een nauwe samenwerking met je dierenarts wordt aangeraden wanneer je je paard wilt behandelen tegen het headshaking syndoom.

Het headshaking syndroom kan een frustrerend probleem zijn voor zowel ruiter als dierenarts. Maar met een Cyproheptadine behandeling kunnen veel paarden worden geholpen en hoeft een carrière in de sport of als fijn recreatiepaard geen verleden tijd te zijn.

Ondersteun je paard bij (over)gevoeligheid voor pollen of stof

Helaas is een anti-allergie medicijn alleen via een dierenarts verkrijgbaar. Als je vermoed dat je paard last kan hebben van stof of pollen zijn er een aantal producten beschikbaar die kunnen helpen het paard te ondersteunen hierbij. Denk hierbij aan een neusnetjes, homeopatische druppels , vliegenmaskers met UV wering en supplementen ter ondersteuning van het paard.

We raden aanbij een supplement te kiezen voor een product wat vitamine B12 bevat. Vitamine B12 is namelijk belangrijk voor de zenuwen, en een tekort kan leiden tot een tintelend of geïrriteerd gevoel in het gezicht van het paard, wat voor een paard een reden kan zijn tot schuren en schudden. Supplementen die het paard kunnen ondersteunen zijn de nieuwe NAF Seasonaze en Puur Pollen. 

Andere behandelingen voor headshaking bij het paard

Naast bovengenoemde behandelingen is er ook nog een behandeling die gebruik maakt van neuromodilatie. Wanneer deze techniek gekozen wordt, worden er geleidende stompe naalden onder echobehandeling langs de trigeminuszenuw gelegd. Deze zenuw wordt daarna gedurende 25 minuten met wisselende frequenties gestimuleerd via de naalden. De stimulatie zou ervoor moeten zorgen dat de prikkelbaarheid van de zenuw wordt gereset, waardoor het signaal uiteindelijk niet meer bij de hersenen beland. Daarnaast zou alleen al een ondersteuning door middel van Cranio Sacraal Therapie ook goede resultaten laten zien.