Hebben spieren geheugen?

Hebben paarden een spiergeheugen? Kunnen ze sneller en beter spiergeheugen hebben dan mensen? Zou dat kunnen verklaren waarom eindeloos herhalen van een oefening averechts effect kan hebben? Zou het voor een prooidier een voordeel zijn om sneller geheugen te hebben? En zou het helpen als de mens dit in het achterhoofd zou houden tijdens het trainen van paarden?

De term ‘spiergeheugen’ verwijst naar het bijna automatisch uitvoeren van een aantal handelingen om een doel te bereiken, zoals het bespelen van een muziekinstrument of het uitvoeren van een complexe atletische beweging. Echter, deze term is misleidend, omdat spieren geen geheugen hebben en dit dus niet van de hersenen kunnen overnemen. Deze snelle en efficiënte, geoefende  handelingen zijn herinneringen die in gebieden in het brein worden opgeslagen, buiten de bewuste, waardoor het automatisch lijkt te gaan.

Wat is het effect van oefenen?

Wanneer je een nieuwe handeling gaat leren vereist dit bewuste aandacht en zintuiglijke feedback over de bewegingen die tot een gewenst resultaat leiden. Wanneer het gedrag wordt herhaald, wordt de volgorde van acties onbewust en automatisch, waardoor de aandacht niet meer bij de handeling hoeft te zijn, en je iets anders kunt leren terwijl de actie foutloos wordt uitgevoerd.

We kunnen niet weten hoe een dier zich bewust is van zijn bewustzijn, maar we kunnen wel zijn aandacht en reactietijd in de gaten houden. Boven gestelde vragen hebben betrekking op paarden en hun verbetering tijdens training, maar dezelfde principes zijn van toepassing op andere dieren en situaties. Ratten bijvoorbeeld, leren hoe ze door een doolhof moeten komen door fouten te maken en weer terug te moeten lopen, waardoor ze uiteindelijk bij een beloning (voer) uitkomen. In het begin is de rat langzaam en maakt hij veel fouten, een inspannend proces dat specifiek leren vereist. Als de rat het doolhof met de opvolging van links en rechtsaf slaan een aantal keer heeft doorlopen leert hij snel, zonder moeite, automatisch en zo het lijkt onbewust de weg te vinden. Op dit moment is het onbewuste geheugen aan het werk. Hoewel dit proces in training vaak voordelen met zich meebrengt, kan het (wanneer het onbewust wordt uitgevoerd) moeilijk zijn de handelingen te veranderen of onderbreken.

De term ‘gewoonte leren’ is een andere manier waarop oefening van invloed kan zijn op gedrag. De gewoonte is een reflex dat wordt ontlokt door voorafgaande stimuli, en niet zo zeer door de geleerde gevolgen van het gedrag. Gewoontes worden bevestigd door herhaalde ervaringen en kunnen daardoor stevig ingebakken worden. Reactiesnelheid omvat de tijd die het duurt om een reactie te geven tot deze reactie is afgerond. In veel gevallen van routinematig leren duurt het langer voordat het dier initiatief neemt om de reactie geven, maar de handeling wordt sneller afgerond. Dit is karakteristiek voor ‘gewoonte leren’.

Zijn paarden of mensen sneller?

Diersoorten en individuen zijn allen verschillend in hun genetische mogelijkheden om snelle en gecoördineerde  bewegingen te leren, hoe sterk en soepel hun spieren zijn en in de capaciteit om te leren. Paarden zouden zomaar eens sneller kunnen zijn met het leren in specifieke trainingssituaties.

Ten eerste zijn paarden doorgaans sterker en sneller dan mensen. Ten tweede, als een ontsnapping van een paard effectief en geoefend is zal deze handeling heel snel worden. Het paard gaat leren te anticiperen op dreiging en een reactie daarop wordt onbewust en automatisch uitgevoerd. Ten derde is het vaak de mens die een paard benadert. Afhankelijk van de situatie kan een paard dit als potentieel gevaar ervaren, wat een ontsnappingsreactie kan uitlokken. Daarentegen beschouwt de mens het paard doorgaans niet als een dreiging.

Paarden kunnen ook leren om uit te kijken voor mogelijke gevaren en snel actie op die gevaren te ondernemen. Sommige prooidieren zijn vooral gevoelig voor naderende objecten die als dreiging gezien kunnen worden. Mensen tonen ook een perceptuele vooringenomenheid voor bedreigingen; mensen zien sneller een beeld van een slang dan andere beelden die geen gevaar zijn, zoals vogels of katten.

Er is door psychologen en neurowetenschappers onderzoek gedaan naar spiergeheugen bij mensen. Bij paarden is er echter nog niet veel over bekend. Maar het zou een interessant onderwerp zijn om te bestuderen!